Ergene Sorumluluk Vermek Çatýþmayý Azaltabilir

Çatýþmalarýn temelinde ergenin özerklik isteðinin yattýðý için anne-babalar ergene kademe kademe sorumluluk verebilir, kurallarý yaþýna göre esnetebilir.

Ergen daha fazla özerklik, daha fazla söz hakký ve kendi kararlarýný verebilmek ister. Anne babalar da tam olarak onun becerilerinin ne kadar geliþtiði ve kendini koruyup koruyamayacaðýna karar veremedikleri için bazen ergenin istediði kadar özerklik ya da özgürlük vermezler. Ergenler kendi davranýþlarýnýn sorumluluklarýný kendileri almak ister. Fakat daha önceden böyle bir tecrübeleri olmadýðý için sonuçlarýný bazen iyi deðerlendirir, bazen de deðerlendiremezler. O zaman da zarar görebilir, baþlarý derde girebilir. Anne babalar da bu kaygýlarýndan ötürü çocuklarý tutmaya, davranýþlarý yönlendirmeye çalýþýrlar. Genellikle çatýþmalar bu nedenle ortaya çýkar. Ergen kendini olduðundan iki yaþ büyük, anne baba onu olduðundan iki yaþ küçük görür. Dolayýsý ile anne baba ile çocuðun algýladýklarý yaþ arasýnda 4 yýl gibi bir fark ortaya çýkýyor. Bu yaþ farkýndan sorunlar çýkýyor.

Yaþa Uygun Sorumluluk Verilmeli

Ergenlik döneminde anne babalarýn ergene ufak ufak sorumluluk vermeleri önemlidir. Çocuða ya da ergene küçük sorumluluk denemeleri yapýp, bu denemelerin sonuçlarýna göre davranýþ belirlenebilir. Ergenin, planlayarak, sorumluluk alarak hareket ettiðini görürlerse o zaman yavaþ yavaþ daha çok sorumluluk ve özerklilik verebilirler. Ama bütün bunlar hep yaþa uygun olmalýdýr. Her yaþta ergenlik beklentileri, becerileri farklýdýr. O becerilere uygun özerklik verildiðinde, ergen bu iþin üstesinden geliyorsa ona kendi sorumluluðu verilebilir. Yaþa, cinsiyete uygun düzenleme gerekir. Örneðin kýzlar biraz daha erken geliþiyor, daha erken yaþta sorumluluk bilincine kavuþuyorlar.

Ergenlerin en büyük þikâyetleri anne babanýn aþýrý korumacý tutumudur. Özellikle de son zamanlarda sokaklar giderek tehlikeli olmaya baþladýkça, anne babalar da çocuklarýna daha çok sýnýrlar koymaya ve korumaya baþladý. Ergenler de bundan þikâyet ediyorlar. Anne baba da her zaman her þeyden haberdar olmak istiyor. Sokaklarý güvenli bulmadýkça anne babalarýn ergene yaptýðý baský artýyor. Tabii onlar da endiþelerinde haklý ancak ergenin yaþýna uygun giderek artan biçimde özerklik verip sonuçlarýný izleyerek onun da kendisine güvenildiðini hissetmesi saðlanabilir.

Anne Babalara Öneriler

Ergenlere kademe kademe sorumluluk verilmeli ve izlenmelidir.

Ailede de toplumda olduðu gibi herkes için kurallar vardýr. Ama bunlar yaþla birlikte esnetilebilir, deðiþebilir.

Bazý riskler göze alýnabilir. Eðer ergene uyarýnýzý yaptýktan sonra yine de yaþayýp denemek istiyorsa küçük riskleri göze alabilirsiniz. Anne baba olarak “üþütürsen hasta olursun” diyerek bir uyarý yaparsýnýz, eðer yine de “yok ben üþümüyorum” diyorsa, býrakýn yapsýn, hasta olma riskini göze alabilirsiniz. Ýlacýný verirsiniz düzelir ve kendisi bazý þeyleri yaþayarak, kendini ayarlamayý öðrenmiþ olur.

Bazý konularda anne babalar uyarýlarýný yapýp fikirlerini söyledikten sonra ergenin kendi seçimini yapmasýna ve sonuçlarý görmesine izin vererek geri çekilebilirler. Bu tür bir tutum ergenlerle ailelerin iliþkisindeki küçük þeylerden kaynaklanan birçok çatýþmayý sonlandýracaktýr. Ancak riskler her zaman küçük deðildir. Eger gencin hayata dair tehlikelere girme riski varsa ya da kendi saðlýðýna zarar verme yönünde bir risk varsa anne babanýn bu olaya çok daha kesin bir þekilde müdahale etmesi gerekir.

Prof. Dr. Emine Zinnur Kýlýç
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi – Aile Terapisti