Bebeklerde Sývý Ýhtiyacý

Vücuttaki sývý miktarý canlýdan canlýya farklýlýklar gösterir. Örneðin, denizanalarýnýn vücut aðýrlýðýnýn yüzde 99,9'u su iken, bakteri sporlarýnda suya çok az miktarlarda rastlanýr. Yaklaþýk 70 kg aðýrlýðýndaki bir yetiþkin insanýn vücudunda 42 kg su bulunur.

YETÝÞKÝNLER VE ÇOCUKLAR ARASINDAKÝ FARKLILIKLAR
Yaþamýnýn ilk yýlýndaki bir bebeðin vücudundaki sývýnýn miktarý ve daðýlýmý yetiþkinlerinkinden farklýdýr: Bebeðin vücudunda aðýrlýðýna oranla yetiþkinlerinkinden daha fazla sývý bulunur; ayrýca bu sývý yetiþkinlerdekinden daha farklý bir daðýlým gösterir. Vücuttaki su hücre içi ve hücre dýþý olmak üzere birbirinden hücre zarýyla ayrýlan iki ayrý bölmede toplanmýþtýr. Bu iki bölmedeki su, gerek iþlevleri, gerek bileþenleri açýsýndan önemli farklýlýklar gösterir. Hücre için yaþamsal önem taþýyan bütün süreçler hücre içi sývýda (intraselüler) gerçekleþir. Hücre dýþý (ekstraselüler) sývý ise hücrelerin birbirleriyle ve dýþ ortamla alýþveriþlerini saðlayan, hücrelere besinlerini getiren ve onlarýn salgý ve atýklarýný alýp götüren sývýdýr. Son derece hassas iþleyen sistemler bu iki bölmedeki sývýnýn miktar ve bileþimini sabit tutar. Hücre dýþý sývý da kendi içinde ikiye ayrýlýr: Damar içi sývý ve kýlcal damarlarla hücreler arasýndaki boþlukta yer alan (interstisyel) sývý. Damar içi sývý alyuvarlarý, akyuvarlarý ve trombositleri taþýyan plazmadan oluþur. Dölütte sývý miktarý doðuma doðru azalýr. Ama doðumdaki toplam sývý miktarý gene de yetiþkinlerinkinden fazladýr. Yeni doðmuþ bir bebeðin vücudundaki toplam sývý miktarý aðýrlýðýnýnyüzde 70'i kadardýr. Bu dönemde özellikle hücre dýþý sývýnýn miktarý çok yüksektir; hücre dýþý sývý tek baþýna vücut aðýrlýðýnýn yüzde 40'ýný oluþturur. Bir yaþýndan sonra çocuk ve yetiþkin arasýndaki bu fark ortadan kalkar ve vücuttaki sývýnýn toplam aðýrlýk içindeki payý yüzde 60'a düþer; bunun yüzde 25'ini hücre dýþý, yüzde 35'ini de hücre içi sývý oluþturur. Buna göre 1 yaþýndaki ve 10 kg aðýrlýðýndaki bir çocuðun vücudunda 6 kg sývý bulunur; bunun 3,5 kg'si hücre içi, 2,5 kg'si hücre dýþý sývýdan oluþur. Buna karþýn 4 kg aðýrlýðýndaki bir yenidoðanýn vücudunda 2,8 kg su bulunur; bunun 1,2 kg'si hücre içi, 1,6 kg'si hücre dýþýndadýr. Gerek yetiþkinlerde, gerek çocuklarda sývýnýn vücut aðýrlýðýna oraný kiþiden kiþiye deðiþiklik gösterir. Sývý ve damar bakýmýndan yoksul olan yað dokusu ne kadar fazlaysa yani kiþi ne kadar þiþmansa sývý miktarý da o kadar azdýr. Bu nedenle yað dokusu fazla, þiþman bir çocuk beslenme bozukluðuna yol açabilecek bir hastalýða direnç gösterebilmesin  karþýn, kusma ve ishalle seyreden bir midebaðýrsak iltihabý karþýsmda hýzla kötüleþebilir. Böyle bir durumda hemen sývý tedavisi yapýlmasý gerekir. Vücuttaki sývý bütün metabolizma süreçleri için yaþamsal öneme sahiptir. Aynca, hücreyi çevreleyen ortamý oluþturur ve bu ortamýn kimyasal ve fiziksel özelliklerinin sabit kalmasýný saðlar.

GÜNLUK SU GEREKSÝNÝMÝ
Organizmadaki çeþitli sistemler vücuttaki su miktarýný dengede tutar. Bu sistemlere örnek olarak susama duygusu;çýkarýlan idrar ve ter miktarýnýn azalmasý ya da çoðalmasý; böbreklerden süzülen sývý miktarým düzenleyen hormonlar ve beyindeki susama merkezini etkileyen hormonlar sayýlabilir. Kuramsal olarak bu sistemler düzgün iþledikçe alýnan ve atýlan sývý miktarýnýn dengede olmasý gerekir. Ama bu kurama uymayan ayrýksý örnekler de vardýr. Ýþte bu ayrýksý örneklerden biri de çocuktur. Büyüme aþamasýndaki her organizma yeni dokularýn oluþabilmesi için bir miktar sývýyý bünyesinde toplar; vücut aðýrlýðý her 100 gr arttýðýnda bunun 75 gr'si sudur. Bu nedenle hýzla büyüyen bir çocuðun vücudundaki sývý miktarýnýn dengede tutulabilmesi için alman sývý miktarý, atýlandan çok daha fazla olmalýdýr. Bir sütçocuðunun günlük sývý gereksinimi kg baþýna 100-150 mi olarak hesaplanmýþtýr. Bu miktar, yýllar geçtikçe azalýr; ve yetiþkinlerde kg baþýna 40-50 ml'ye düþer.

NE YAPMAK GEREKÝR?
Aile hekimlerinin yaný sýra çocuk hekimlerine de bebeklerin ve küçük çocuklarýn ne tür sývýlar almalarý gerektiði konusunda sýk sýk sorular sorulrnaktadýr. Ama bu sorunun kesin bir yanýtý yoktur. Çünkü bu sývýlarýn türü ve miktarý çocuðun yaþma, organizmanýn belirli anatomik ve fizyolojik farklýlýklarýna ve kiþisel tat alma duyusuna göre deðiþir. Farklý yaþlara göre içecek seçimlerini inceleyecek olursak, yaþamýn ilk aylarýnda büyük önem taþýyan sütün bu önemini zamanla yitirmeye baþladýðýný görürüz. Bebekler yaþamlarýnýn bu ilk aylarýnda teinsiz çay, papatya ya da baþka otlardan hazýrlanmýþ ve biraz tatlandýnlmýþ çaylar içebilirler. Bu tip içecekler sývý dengesi az çok saðlanmýþ, yalnýzca meme emen bir bebeðe bile verilebilir. Zaten 4-6 aydan sonra ek gýdalara baþlanýr ve taze meyve sulan, meyve püreleri beslenmeye girer. Üç-dört yaþlarýndaki çocuklar alkolsüz içecekler, özellikle de turunçgiller grubuna giren meyvelerin sulanný içmeye baþlarlar; yaþýn artmasýyla birlikte bunlarýn tüketimi de artar. Bazen aileler, çocuða dehidroksikarbon eklenmiþ içeceklerin (kolalý, gazozlu içecekler) verilmesinin zararlý olup olmadýðýný sorarlar. Bu sorunun yanýtý"eðer çocuk çok küçükse evet" olacaktýr. Çünkü bu içeceklerde bulunan gaz mideyi geniþletir, mide mukozasýný tahriþ eder ve gaz aðrýlarýnýn baþlamasýna neden olabilir. Buna karþýn daha büyük çocuklarda ve ergenlik çaðýndakilerde bu tür içeceklerin görünür bir zaran yoktur. Gene de bu tür içecekler yerine çocuðun sývý gereksinimini su, meyve vb doðal yollarla gidermesi çok daha iyidir. Ayrýca kolalý, gazozlu içeceklerin sýcaklýklarýna dikkat etmek gerekir. Bunlar çok soðuk içilirse, terlemeyi artýrmalarýnýn yaný sýra, mide ve baðýrsak mukozasýný etkileyerek mide-baðýrsak rahatsýzlýklanna yol açarlar. Ayrýca çok soðuk içecekler terliyken alýndýklannda damarlarda büzüþmelere yol açarak organizma için oldukça tehlikeli sonuçlar doðurur.

SIVI DENGESÝNDEKÝ DEÐÝÞÝKLÝKLER
Çocuklarda özellikle de sütçocuklanndaki sývý dengesi o kadar deðiþkendir ki, normal bir durumdayken kolaylýkla hiperhidratasyon (vücutta aþýrý sývý birikmesi) ya da hipohidratasyon (vücudun susuz kalmasý) geliþebilir. Vücutta aþýn sývý birikmesi hücrelerin adeta "boðulmasýna" neden olur; aþýn susuzluk durumunda ise metabolizma dengesi bozulur ve atýk maddeleri ortamdan uzaklaþtýracak yeterli sývý olmadýðýndan hücre kendi atýk maddelerinden dolayý zarar görür. Aþýn miktarda sývý alýmýnýn sonucu hiperhidratasyondur. Bunun belirtileri dokularda aþýn sývý birikmesi sonucu ortaya çýkan ödem, ishal, bol iþeme, aþýn tükürük salgýlanmasý, kusma, baþ aðrýsý, iþtahsýzlýk ve ender olarak ortaya çýkan havalelerdir. Sayýlan son dört belirtinin nedeni beyinomurilik sývýsýndaki basýncýn artmasýdýr. Sývý tutulumunu açýklayabilecek herhangi bir patolojik durum yoksa, sývý alýmýný sýnýrlamak yeterli olacaktýr. Zamanla fazla suyun hepsi vücuttan atýlýr ve belirtiler kaybolur. Küçük çocuklarda daha çok hipohidratasyon görülür. Vücudun susuz kalmasýnýn sýk rastlanan nedenleri yetersiz su ve tuz alýmý, aðýr su ve tuz kaybýna yol açan ishal ve kusma ile susamanýn giderilememesidir. Bu son durum yaz aylannda ve özellikle yenidoðanlarla ve sütçocuklannda görülür; çünkü yenidoðanýn sývý gereksinimi annesi tarafýndan tam olarak kestirilemez. Sütçocuðunda ise yaz aylannda ter ve solunum yoluyla tahmin edilemeyecek düzeylerde sývý kaybedilir. Susuzluk hissi, organizmanýn sývý gereksinimi olduðunu haber veren ilk uyandýr; yani çocuk susadýðýný belirttiðinde ona hemen su vermek gerektiði unutulmamalýdýr.