Beslenme Alýþkanlýklarý

Besin seçimi konusunda bebekler daha birinci günden itibaren kiþisel farklýlýklar göstermeye baþlarlar. Örneðin ikisi de tatlý olmasýna karþýn bir hazýr
mamayý ötekine tercih edebilirler. Çocuðun damak zevkini kiþisel deneyimleri, televizyon, anne-baba ve kardeþlerinin damak zevki etkiler. Dünyada reklamlarýn %70’I
çocuklara yönelik hazýrlanmaktadýr. Bebeðin anlam veremeden izlediði reklamlar, bilinç altýnda iz býrakarak sonradan edineceði beslenme alýþkanlýðýný etkiler.


Bebeklik çaðýný geçen çocuklar diþlerin de çýkmasýyla birlikte genelde kýtýr kýtýr, çýtýr çýtýr yenilen besinlere yönelirler. Örneðin çið sebzeyi, piþerek yumuþayana tercih
ederler. Çið havuç ya da salatalýðý kýtýr kýtýr zevkle yiyen çocuk, bol havuçlu sebze yemeðini reddedebilir. Hemen her sebze çið ya da hafif piþmiþ yedirilebilir. Sebzeleri az
piþirmek besin deðerinin (vitaminler) korunmasýný saðlarken, çocuðunda damak zevkine uyar.

Çocuklara doðru beslenme alýþkanlýðý kazandýrýlýrken ceza ve ödüllendirme yöntemi kullanýlmamalýdýr. Ne yemeleri gerektiði konusunda baský ve kýsýtlama yapýlmamalýdýr.
Örneðin hiç ýspanak sevmeyen bir çocuða "ýspanaðýný bitirirsen dondurma yiyebilirsin" denildiðinde, çocukta dondurmaya düþkünlük, ýspanaktan ise yaþam boyu
hoþlanmama alýþkanlýðý geliþecektir. Çocuk, eriþilmesi güç ve deðerli bir besin olan dondurmaya ulaþmak için kötü ve deðersiz olan sebzeleri yemek zorunda olduðu fikrine
kapýlacaktýr. Sebzeyi sadece dondurma ya da herhangi baþka bir tatlý için yiyen çocuðun sebzeler hakkýnda olumlu düþünceler geliþtirmesi beklenemez. Sebzeyi sevmeyen
çocuklara baský yapmadan, ödül vaat etmeden sabýr ve anlayýþla sunmak, sebze yeme alýþkanlýðý edinmelerine yardýmcý olur. sebze yemeðini bitiren ya da yeni bir sebze
tadan çocuðu "aferin" gibi övücü bir sözle ödüllendirmek yeterlidir. Tatlý yerine genelde meyve, arada bir ise evde yapýlan tatlýlar verilmelidir. Örneðin aþure, kuru üzüm,
havuç, ceviz gibi yemiþler katýlarak yapýlmýþ kurabiyeler, kekler, sütlü tatlýlar gibi. Evde tatlý piþirirken þeker yerine incir, üzüm, kayýsý, dut gibi meyve kurularý, konsantre
meyve sularý, pekmez, tahin ve bal kullanýlabilir. Yukarýda sayýlan tatlýlar þekerin yanýnda bir miktar protein, niþasta, vitamin ve lif içerirler. Oysa þekerlemeler, çikolata,
sade bisküvi, pasta ve benzerleri boþ kalori içerirler. Bu besinleri yiyerek yoðun kalori alan çocuk kendini yeterince protein, mineral ve vitamin almadan tok hisseder.

Aðýz tadý zamanla deðiþir. Bunu bilen anne, sevilmeyen bir besini 3-6 ay arayla tekrar sunarak bu deðiþimi yakalayabilir örneðin bir yaþýndayken patatesten nefret eden bir
çocuðun iki yaþýnda en favori yiyeceði patates olabilir.

Yemek saatleri bazen ana-baba ve çocuk arasýnda uyuþmazlýða neden olur. bazen anne-baba ve çocuk arasýnda uyuþmazlýða neden olur. Eriþkinler sabah-öðle-akþam
öðünlerinde yemek yerler ve bu düzenin doðru olduðuna inandýklarýndan, zorla çocuklarýna da Kabul ettirmeye çalýþýrlar. Oysa hareketli ve büyüyen çocuk, doðasýna uygun
aralýklarla acýkýr ve bir þeyler yemek ister. Eriþkinler ise stres, üzüntü, hayal kýrýklýðý gibi duygusal durumlarda aç olmasalar bile yemek yerler. Eriþkinlerdeki fazla kilonun
önemli bir nedeni, acýkmadan sýrf yemek saati geldiði için yenen yemeklerdir. Kendi çocukluðumuzda hiç acýkmadýðýmýz halde sýrf yemek saati geldiði için ýsrarla nasýl
yemeðe çaðrýldýðýmýzý hatýrlayalým. Bu tür davranýþlarla çocuðun biyolojik saatini bozmak anneyle çocuk arasýnda gereksiz çatýþmalarýn olmasýna yol açar. Bu nedenle
yemek saatleri konusunda katý olunmamalý, çocuðun acýkma ritmine uyulmalýdýr. Örneðin akþam üzeri çok acýkan çocuk akþam yemeðini erkenden yiyebilir, gerekirse daha
geç saatlerde hafif bir þeyler atýþtýrabilir. Oysa, henüz yemek saati gelmedi diye kahvaltýlýklarla çocuðun açlýðýný gidermek akþam yemeðini hiç yememesine yol açar. Öte
yandan anne-baba kendi yemek saatlerini düzensiz aralýklarla acýkabilen çocuklarýna göre ayarlamamalýdýrlar.

Çocuklarýn aç olmadýktan ya da istemedikleri zaman beslenmeye zorlamak, ya da sevmedikleri bir besini yedirmeye çalýþmak beslenme sorunlarýnýn geliþmesine yol açar.
Fazla ýsrarcý olmamak ve yiyeceðin miktarýný çocuða býrakmak en doðrusudur. Ancak hepimiz çocukken tabaklarýmýzý bitirme zorunluluðu ile büyütülmüþ olduðumuzdan
bunu yapabilmemiz zordur.

Yalnýz kahvaltýda yenilen besinler, ya da akþam yenilenler gibi bir düzenleme ya da kýsýtlama yapýlmamalýdýr. Örneðin akþam yemeðinde kahvaltýlýk besinler yemenin, sabah
ise makarna ya da tarhana çorbasý içmenin çocuða hiç bir zararý yoktur. Sofrada kahvaltýlýk malzemeler dururken çorba istenmesi sinir bozabilir. Böyle bir durumda çocuða
esnek davranýlmalýdýr. Çocuðun beslenme alýþkanlýklarýndan endiþeleniliyor, yeterli beslenmediði düþünülüyorsa gün boyunca neler yediði bir deftere kaydedilerek, dört ana
besin grubundan ne miktarda yediðine bakýlmalýdýr. Örneðin et yemeyen çocuðu ayný gün içerisinde peynirden, yumurtadan ve fýstýk ezmesinden protein ihtiyacýný
karþýladýðýný görerek þaþýrabilir. Herhangi bir besini eksik aldýðý düþünülürse, diðer öðünlerde hoþgörüyle bu besini daha fazla yemesine özen gösterilebilir.

Dr. Þirin Göker SEÇKÝN